3.4 Cultuur

Vanaf 2023 hebben de zeven Amersfoortse basisinstellingen en ICOON een structurele verhoging van de begrotingssubsidie gekregen ten behoeve van de weerbaarheid en programmering. Daarnaast was er eenmalig € 900.000 beschikbaar voor het realiseren van maatwerkplannen gericht op het vergroten en verbreden van publieksbereik en professionalisering. Hiermee zijn 34 aanvragers financieel ondersteund. In 2023 was ca. € 350.000 extra beschikbaar voor diverse subsidieregelingen, zoals de subsidieregeling professionele kunst en cultuur en de Flitsimpuls Makers en Talent.

Het grootste onderdeel van de visie op de podiumkunsten van Amersfoort betreft een grootschalige investering in nieuwe huisvesting. Daarom wordt er komende periode een besluit genomen over de locatie van een nieuw, gezamenlijk podium op het huidige stadhuisplein.  Ook wordt er uitwerking gegeven aan de inhoudelijke schaalsprong in aanloop naar een nieuw podiumgebouw. Om alle betrokkenen goed mee te nemen organiseren wij periodieke bijeenkomsten over podiumkunsten in Amersfoort. Het doel van deze bijeenkomsten is om samen te kijken naar de ontwikkelingen op het gebied van podiumkunsten in de stad. Deze opgave is tweeledig. Enerzijds gaat de opgave het komen tot nieuwe huisvesting voor Flint, De Lieve Vrouw en FLUOR, en anderzijds over de inhoudelijke opgave; de schaalsprong.

Een onderdeel van de Uitvoeringsagenda kunst & cultuur 2023- 2026 is het omvormen van museum Flehite in een vernieuwd stadsmuseum . Hiermee wordt het museale palet - samen met Kunsthal KAdE, het Mondriaanhuis en het Rietveldpaviljoen – op een hoger niveau gebracht. Amersfoort in C en de gemeente werken gezamenlijk aan een plan uit waarin duidelijk wordt welke stappen gezet kunnen worden voor een vernieuwd stadmuseum dat passend is binnen de financiële kaders van de uitvoeringsagenda 2023-2026.

We werken aan beleid en concrete projecten voor creatieve broedplaatsen met als doel om meer fysieke ruimte voor creatieve makers te realiseren. Een voorbeeld is de broedplaats OostWest-City van Stichting Kruisbestuiving, die zich in korte tijd heeft ontwikkeld tot een bijzondere creatieve plek en ruimte biedt om te maken, te experimenteren, te proberen en (van elkaar) te leren. Een aanwinst voor het creatieve en makers klimaat in Amersfoort. Voor het huren van werkruimtes bij OostWest-City is een wachtlijst. Niet alleen van Amersfoortse makers, maar ook uit de regio en daarbuiten. De Stichting Kruisbestuiving wil doorbouwen aan de broedplaats en het aantal werkruimtes uitbreiden. Die uitbreiding is ook nog om op termijn kostendekkend te zijn. Het college heeft een incidentele subsidie verstrekt, met als doel dat broedplaats OostWest-city voort kan bouwen op een stevige basis die er al ligt.

Er waren in 2023 diverse tijdelijke projecten ter versterking van de kwaliteit en leefbaarheid van de Amersfoort. Zo hingen onder andere de boombankjes er weer, dit keer met het thema ‘dieren’ in het kader van het jubileum van de dierentuin. Vanaf september tot en met december was het project Signs te zien. Signs is een kunstproject van Jojanneke Meester. Het project bestond uit een serie van 14 gele verkeersborden, die door Randenbroek Schuilenburg zijn verspreid. Dit project werd gedaan in samenwerking met het wijkteam.

Bij een goed cultuuraanbod hoort een bruisend nachtleven. Daarom is in 2023 is een verkenning naar cultureel nachtleven opgeleverd.

Vanaf 2023 wordt extra geïnvesteerd in cultuuronderwijs. Om dat te bereiken is onder andere de veelal tijdelijke capaciteit van NEOS structureel gemaakt. Hierdoor kan NEOS duurzaam bouwen aan relaties met zowel onderwijs als culturele aanbieders.

Voor circa 400 initiatieven en verbouwplannen voor monumenten en panden in beschermde stadsgezichten werd door het Team Monumentenzorg (afdeling Stad & Ontwikkeling) advies uitgebracht en vooroverleg gevoerd. Dit, variërend van adviezen voor toepassing van isolatiemaatregelen tot totale verbouwingen of restauraties van monumenten. Een groot deel van de informatiebehoefte onder bewoners heeft te maken met verduurzaming van hun woning. Vergunningplichtige initiatieven werden op basis van deze adviezen beoordeeld in de Omgevingsvergunningprocedure door de onafhankelijke Erfgoedcommissie (onderdeel van de Gemeentelijke Adviescommissie Omgevingskwaliteit, voorheen CRK). Monumentenzorg vervult voor deze commissie de rol als ambtelijk secretaris, adviseur en plantoelichter. Ruimtelijke initiatieven werden -voorafgaand daaraan- in een vroeg stadium van de procedure eerst via de nieuwe Omgevingstafel integraal besproken met initiatiefnemers. Voor herstelwerkzaamheden aan monumentale onderdelen van gemeentelijke Monumenten en Beeldbepalende panden is een gemeentelijke subsidieregeling van kracht. Dit stimuleert eigenaren om monumentale waarden in stand te houden en voorziet in een behoefte.

Actuele ontwikkelings- en herbestemmingsopgaven zijn onder meer: Kloostercomplex Zuidsingel, Militair Hospitaal Hogeweg, Klooster Onze Lieve Vrouw ter Eem, Mgr. Blom Stichting, Huize Randenbroek, Zon en Schild, Kazernecomplexen, Rietveldpaviljoen Zonnehof, Industrieel Erfgoed Langs Eem en Spoor (waaronder Wagenwerkplaatsterrein, De Nieuwe Stad, Kop van Isselt) en Elleboogkerk. Monumentenzorg stelde hiervoor Cultuurhistorische analyses, kaders en inspiratiedocumenten op en participeerde in selectieprocessen en projectgroepen. Speciale aandacht is er voor her- en nevenbestemming van religieus erfgoed. De integrale Cultuurhistorische Waardenkaart is in 2023 op hoofdlijnen gereed gekomen. In overleg met het bestuur van de Amersfoortse Berg is een waardevol muurreliëf uit de wederopbouwperiode behouden en herplaatst op een alternatieve locatie.

Bij vrijwel alle (ver)bouwplannen rond erfgoed vormde verduurzaming in 2023 een belangrijk onderdeel en aandachtspunt. Monumentenzorg adviseert hierbij. Innovaties werden toegepast, zoals bijvoorbeeld (dun) vacuümglas met een zeer hoge isolatiewaarde. In 2023 hebben diverse inwoners in vereniging zich gemeld bij de gemeente met een complexe hulpvraag voor verduurzaming, bijvoorbeeld in Muurhuizen. Monumentenzorg begeleidt deze initiatieven en verkent oplossingsrichtingen, ook in overleg met de erfgoedcommissie en het Rijk. Op de webpagina www.amersfoort.nl/duurzaamerfgoed is de informatie voor eigenaren over verduurzamingsmaatregelen voor erfgoed bijeengebracht.

De Cultuurhistorische Waardenkaart is in 2023 op hoofdlijnen gereed gekomen. Deze zal in de toekomst ook raadpleegbaar worden voor inwoners. In 2023 vond in september de Open Monumentendagen plaats, waar in Amersfoort zo’n 20.000 mensen op afkwamen. De juniorgidsen vervulde hierbij een belangrijke taak als rondleiders in het Oude Stadhuis. Vanuit de gemeente werd daarnaast bijgedragen aan kennisoverdracht aan bijvoorbeeld de Waterlijn, de Erfgoedweek VO, de Erfgoedacademie en andere erfgoedorganisaties.

Archeologische onderzoeken
Leusderweg 249
Bij een opgraving op de locatie Leusderweg 249 zijn de resten van een grafveld uit de Late
Prehistorie gevonden (circa 1200-500 v. Chr.). Het grafveld bestond uit crematiegraven die bedekt
zijn geweest door kleine grafheuvels. Om de heuvels lagen greppels. Tijdens dit onderzoek is vol
ingezet op publieksparticipatie; een open dag werd zeer goed bezocht (ruim 450 bezoekers) en
tijdens de opgraving werden omwonenden en andere geïnteresseerden uitgenodigd om mee te
helpen met de opgravingswerkzaamheden. Dit was een groot succes.

Parkweelde
In de Kruiskamp, binnen het plangebied Parkweelde, is een tabaksplantage uit de periode 17de-19de
eeuw opgegraven. Hierbij zijn resten van ten minste 5 tabaksschuren gevonden. Ion deze schuren
werd de tabak, die op de omliggende velden verbouwd werd, te drogen gehangen. Tijdens het
onderzoek is een open dag georganiseerd die ook weer druk werd bezocht.
Bij de jaarlijkse audit in het kader van de certificering van het Centrum voor Archeologie (CAR) werd een
zeer positieve waardering gegeven. Het certificaat is met een jaar verlengd.

Sinds januari 2023 is het Archeologisch Centrum naast de woensdagmiddag ook op vrijdagmiddag
geopend voor publiek. In totaal zijn er in 2023 op de open middagen en de Open Monumentendagen
ruim 1900 bezoekers geweest.
In juni is in het kader van de Nationale Archeologiedagen een middag georganiseerd in de Soester
Duinen waar geïnteresseerden samen met de stadsarcheologen op zoek gingen naar vondsten uit de
Vroege Steentijd (circa 15.000 jaar geleden). Een enthousiaste groep van ongeveer 30 deelnemers nam
deel aan deze activiteit waarbij daadwerkelijk vuurstenen voorwerpen uit de Steentijd werden
aangetroffen.

Dienen met onze wettelijk taak van het bewaren, beheren en beschikbaar stellen van overheidsinformatie voor de inwoners en bedrijven van onze stad en de aangesloten regiogemeenten en gemeenschappelijke regelingen door het toegankelijk maken van archieven voor de recht- en bewijszoekende inwoner, transparante overheid en het faciliteren van historisch onderzoek op onze studiezaal en online via de website.

Het opzetten en inrichten van een digitale archiefbewaarplaats (e-depot) zodat de wettelijke taak ook voor de digitale archieven geborgd wordt. Een eerste pilot is het opnemen van de gedigitaliseerde bouwvergunningen van een regiogemeente, waarna de gedigitaliseerde bouwvergunningen van Amersfoort en de andere regiogemeenten in het e-depot opgenomen gaan worden.

Verwerven, beheren en beschikbaar stellen van particuliere archieven en collecties die gezien de geschiedenis interessant zijn voor de stad en voor de regio op basis van een acquisitieprofiel.

Van, voor en door de stad: samenwerkingen aangaan met personen en organisaties in de stad door middel van meer bekendheid van de taken en werkzaamheden van archief Eemland door het geven van rondleidingen in het depot, kennisdeling en samenwerkingen te onderzoeken op het gebied van digitalisering van interessante archiefstukken.

Om een vitaal evenementenklimaat te behouden is het Evenementenbeleid 2023 vastgesteld. Hier geven we de komende jaren samen met evenementenorganisatoren invulling aan.