1.1 Stedelijk beheer en milieu

Belangrijke gebeurtenissen

Energietransitie
De energietransitie is een complexe verandering die veel betekent voor het alledaagse leven. We kiezen voor een rol als regisseur om bedrijven, organisaties en inwoners te begeleiden en helpen bij het zetten van concrete stappen. Doel is in 2050 fossiele brandstoffen te hebben vervangen voor duurzame, hernieuwbare bronnen. Het tussendoel is 55 procent minder CO2 uitstoot in 2030. Daarbij is het belangrijk dat iedereen kan meedoen en dat er zoveel mogelijk begrip is voor de veranderingen die op ons af komen.

De gemeente geeft hier op drie manieren invulling aan: het stimuleren van duurzaam opwekken en slim gebruiken van energie, het verminderen van de energievraag en het stap voor stap duurzaam en betaalbaar verwarmen van de gebouwde omgeving. De mogelijkheden voor grootschalige opwek van duurzame elektriciteit staan in de Regionale Energiestrategie (RES, juni 2021). Daarnaast werken we eraan om te komen tot een slimme, efficiënte en integrale inrichting van ons toekomstig energiesysteem. Het verminderen van de energievraag doen we onder andere via het isolatieoffensief. Hierbij hebben we veel oog voor de inwoners met een kleine portemonnee of een complexe opgave, zoals monumenten of Verenigingen van Eigenaren, en een slecht geïsoleerde woning. Tegelijkertijd loopt de aanpak Energiearmoede. In deze aanpak worden huishoudens ondersteund met een laag inkomen, die te maken hebben met hoge energielasten als gevolg van gestegen energieprijzen in combinatie met de lagere energetische kwaliteit van de woningen. Hoe de warmtevraag wordt verduurzaamd is opgenomen in de Transitievisie Warmte (oktober 2021). We zijn gestart met een onderzoek naar deelname in een integraal publiek warmtebedrijf om publieke belangen op het gebied van betaalbaarheid, duurzaamheid, betaalbaarheid en veiligheid goed te waarborgen.

Het jaar 2023 stond in het teken van opschaling. Doordat er meer structureel geld beschikbaar is gekomen vanuit de gemeentebegroting en het Rijk middelen beschikbaar stelde, is de capaciteit flink uitgebreid. Er zijn meer projecten gestart en er was meer ondersteuning voor initiatieven uit de stad mogelijk. Zo werkten we samen met het gebruikerscollectief Warmte in oprichting en bewonerscoöperatie Warmtestem uit Schothorst-Zuid en gingen we met energiecoöperaties en dak eigenaren in gesprek om te komen tot een zonnepact.  

Duurzaamheid
De gemeente maakt werk van zo min mogelijk CO ₂ en afval. We besparen energie en onderzoeken waar we met zon, wind, water en andere natuurlijke bronnen nieuwe energie kunnen opwekken. We willen zoveel mogelijk inwoners en bedrijven stimuleren om energie te besparen en zelf energie duurzaam op te wekken. We scheiden afval, bouwen circulair en verleiden automobilisten om de fiets of het openbaar vervoer te gebruiken. We hebben daarbij iedereen nodig; inwoners, instellingen, ondernemers en initiatiefnemers. De gemeente helpt inwoners en ondernemers op weg met informatie, voorbeelden en subsidie.

Ook in 2023 hebben inwoners en bedrijven gestimuleerd een volgende stap te zetten in hun duurzame gedrag. Dit deden we door ze te inspireren met verhalen van inwoners en bedrijven zelf, door handelingsperspectief (wat kunt u zelf doen) en informatie te bieden via een digitaal platform duurzame stad: www.amersfoortduurzaam.nl . De gemeente bood een breed pakket van hulp, maatregelen, subsidies en activiteiten, waarbij intensief de samenwerking met bewoners en ondernemers werd gezocht, maar ook door ze met elkaar in contact te brengen. Ook werd in 2023 ingezet op directe hulp aan inwoners waarbij er sprake is dat zij hun energierekening niet of nauwelijks kunnen betalen.

Milieu
Wij streven naar een afvalloze stad in 2030. Amersfoort wil in 2025 minimaal 70% van het huishoudelijk afval gescheiden inzamelen.

In 2023 zijn we verder gegaan met de uitrol van de inzameling van de grondstoffen PMD, GFT en OPK in de gestapelde bouw. We zijn gestart met de nieuwe 2 jarige pilot inzamelen grondstoffen op basisscholen. Verder hebben we gewerkt aan het deelomgevingsprogramma Afval en grondstoffen, op weg naar minder huishoudelijk afval in 2040. In oktober is hier een peiling met de raad over geweest. De inzameling van GFT door Rova in de binnenstad is gestart. Er zijn weer veel zwerfafvalprojecten uitgevoerd met de stad en met de inwoners. De huidige zwerfafvalsubsidie stopt, we richten ons op de toekomst en op de nieuwe regelingen voor zwerfafval.

Een gezonde en schone lucht in Amersfoort. Hierbij hebben we aandacht voor de verschillende bronnen van verontreiniging.
In 2023 heeft Amersfoort het decentrale uitvoeringsplan voor het landelijke Schone Lucht Akkoord geactualiseerd en is gewerkt aan de uitvoering van de maatregelen uit het Amersfoortse plan ‘Samen werken aan schone lucht - Aanpak Luchtkwaliteit’. Alle maatregelen die in het plan of in het SLA staan zijn of worden uitgevoerd. Er kan nu dus een extra stap gezet worden. Daarom is gestart met de herijking van het Amersfoortse luchtkwaliteitsbeleid. In deze herijking stellen we nieuwe doelen en zoeken we extra maatregelen om de luchtkwaliteit verder te verbeteren. De herijking luchtkwaliteit loopt vooruit op het integrale deel-omgevingsprogramma geluid, lucht en omgevingsveiligheid.

In 2023 is gewerkt aan het onderwerp houtstook. Er moeten regels worden opgesteld voor houtstook voor ruimteverwarming. En we moeten met maatregelen proberen te regelen dat er zo weinig mogelijk overlast is door houtstook.

Amersfoort is en blijft een gezonde en veilige stad. Ook de basiskwaliteit voor geluid, bodem en veiligheid is in orde. Waar mogelijk maken we Amersfoort stiller, schoner en veiliger, voor zowel mens als dier.

• In 2023 zijn veel werkzaamheden gedaan ter voorbereiding op de Omgevingswet. Er is gewerkt aan de milieu-inbreng in de omgevingsvisie en pilot omgevingsplan Hoogland voor o.a. de thema’s geluid, bodem, omgevingsveiligheid en geur.
  Op basis van de eerder vastgestelde Geluidskartering werken we aan een nieuw Geluidsplan ter beperking van Omgevingslawaai (Actieplan geluid 2024-2028). Dit plan moet uiterlijk in juli 2024 klaar zijn. Op basis hiervan verbeteren we - daar waar mogelijk - de geluidsituatie en bevorderen we een gezonde leefomgeving.
• Vanwege ontwikkelingen op het stikstofdossier, werken hebben we met een stikstof werkgroep. De groep zet zich in om de organisatie te helpen en als vraagbaak te dienen op dit actuele veranderende dossier. Om te voorkomen dat bij elk initiatief een stikstofberekeningen gemaakt moeten worden, is er een generieke berekening gemaakt voor woningbouwprojecten.
• In 2022 is gestart met de voorbereiding van de volgende fase van de bodemsanering van NS Vetgas. In 2023 is met het aangelegde onttrekkingssysteem 7,5 m3 puur teerproduct verwijderd.

Onze inwoners hebben waardering voor, kennis van en inzicht in natuur en duurzaamheid en kunnen dat een plek geven in hun keuzes en gedrag.

In 2023 was Het Groene Huis open voor groene groepen en netwerken en voor Amersfoorters die graag meer willen doen voor natuur en duurzaamheid of er meer over willen weten. Groene groepen en netwerken organiseerden bijeenkomsten en vergaderingen in Het Groene Huis en presenteerden zich op de Groene Markt. Meer dan 10.000 mensen bezochten Het Groene Huis als bezoekerscentrum. Er waren onder andere drie exposities die natuur en kunst combineerden. Ook was er een door het CNME ontwikkelde expositie over Biodiversiteit. Deze laatste wordt inmiddels ingezet als reizende expositie en heeft in 2023 nog op drie verschillende locaties gestaan. Een daarvan, een VO-school, combineerde de expositie met veldwerk op Landgoed Schothorst. Ook zeven andere VO-scholen bezochten Het Groene Huis klassen veldwerk of een duurzaamheidsproject over biodiversiteit, natuurinclusief bouwen of het vergroenen van de schoolomgeving.

Dierenwelzijn
Om invulling te geven aan de dierenwelzijnsambities in de Omgevingsvisie en het Coalitieakkoord is er in 2023 druk gewerkt aan een deelomgevingsprogramma Dierenwelzijn. Er heeft een participatie-avond plaatsgevonden over dit onderwerp in het Groene Huis en het stuk kan naar verwachting in Q1 ter inzage worden gelegd.

Een aantal van de ambities zijn, vooruitlopend op dit beleidsdocument, al gerealiseerd. Zo zijn er nieuwe afspraken gemaakt ten aanzien van dierenwelzijn en ecologie met de Hengelsportvereniging, die per 1 januari ingaan. Amersfoort is hierdoor de eerste gemeente in Nederland die de weerhaak heeft verboden bij het vissen.
Verder hebben we een webpagina ontwikkeld over dier-gerelateerde onderwerpen om inwoners te informeren: amersfoort.nl/dierenwelzijn. Daarop linken we ook door naar de nieuwe webpagina met informatie over de vogelgriep. Met het Waterschap en de dierenambulance hebben we bovendien afspraken gemaakt over werkwijzen en informatiedeling op het gebied van vogelgriep. Op die manier houden we de stand van zaken in Amersfoort goed in de gaten. Op basis hiervan communiceren we richting inwoners via amersfoort.nl/vogelgriep en waar nodig via waarschuwingsborden ter plaatse.
Ook zijn we sinds dit jaar als gemeente nauw betrokken bij kennisplatform DierVizier, waar kennisdeling tussen gemeentes op het gebied van diergerelateerde zaken centraal staat. En de controle op stalbranden is opgenomen in de top-10 handhavingsprioriteiten van de gemeente.

Ten slotte is Amersfoort, op basis van alle stappen die we dit jaar hebben gezet, tijdens het Landelijke Congres Dierennoodhulp van Stichting Dierenlot uitgeroepen tot de Diervriendelijkste Gemeente 2023.

Stedelijk beheer, klimaatadaptatie en groen

Vaststellen Omgevingsprogramma Groen-Blauw
In 2023 zijn diverse activiteiten uit de uitvoeringsagenda Groen-Blauw 2023-2026 uitgevoerd. Heel 2023 is gewerkt aan het opstellen van het omgevingsprogramma Groen-Blauw 2040. In dit omgevingsprogramma zijn de doelstellingen uit de omgevingsvisie uitgewerkt naar concrete doelstellingen en uitvoering. Het omgevingsprogramma integreert de thema’s klimaatadaptatie, biodiversiteit en groen in en om de stad. Het programma Klimaatbestendige en Groene Stad (uitvoering Groenvisie) is opgegaan in dit omgevingsprogramma. Op diverse momenten zijn Raad en stad meegenomen in het proces van het opstellen van het omgevingsprogramma. Zo is in april 2023 een peiling gehouden in de Raad en in november 2023 met de Raad gesproken over het ontwerp omgevingsprogramma. Tijdens verschillende ‘Groenvisie in Vogelvlucht’- avonden in Het Groene Huis Amersfoort hebben inwoners meegedacht in de ontwikkeling van het omgevingsprogramma en de bijbehorende uitvoeringsagenda. Op 19 december 2023 heeft de Raad besloten tot ‘geen wensen en bedenkingen’ op het omgevingsprogramma. Welke daarna op 30 januari 2024 door het college is vastgesteld.

Subsidie voor groene daken
In maart 2023 is een verruimde subsidie groene daken van start gegaan, waarin nu ook subsidie beschikbaar wordt gesteld voor groene daken bij bedrijven, maatschappelijk vastgoed en woningbouwcorporaties. Daarnaast zijn gesprekken gevoerd met ondernemersorganisaties over het vergroenen en verduurzamen van bedrijventerreinen.

Planten bomen
In het najaar van 2023 zijn drie aannemers gecontracteerd voor het aanleggen van groeiplaatsen en het planten van bomen met extra middelen uit het coalitieakkoord. Circa 900 plekken in de stad zijn door deze aannemers onderzocht en geschikt bevonden om een boom te planten. Vanwege de extreem natte omstandigheden vanaf oktober 2023 is het planten van bomen nog beperkt van start gegaan.

Vergroenen van acht schoolpleinen
Bij 8 scholen is gewerkt aan het vergroenen van de schoolpleinen en het inrichten als buurtplein. Voorbeelden zijn de schoolpleinen van De Biezen en PWA Beekenstein. Bij deze scholen is verharding verdwenen, waarvoor groen in de plaats is gekomen. Vaak zijn ook nieuwe speeltoestellen geplaatst, waardoor aantrekkelijke speelplekken ontstaan. Bij de nieuwbouw van KC Talentum zijn we gestart met een nieuw schoolplein voor de middenbouw en bovenbouw. Ook hier wordt ontsteend en vergroend en ingericht als buurtplein. Enkele scholen, zoals PWA Randenbroek en De Horizon zijn al eerder groen buurtplein geworden maar hebben in 2023 nog een tweede of derde fase uitgevoerd.
Bij nieuwe schoolgebouwen streven we naar direct een groene inrichting zodat we niet hoeven om te bouwen.

Nieuwe asfaltdeklagen op 18 hoofdwegen
Tussen 2023 en 2025 wordt op 18 hoofdwegen een groot onderhoudsprogramma uitgevoerd waarbij nieuwe asfaltdeklagen worden aangebracht met nieuwe belijning en waar dat waar nodig is detectielussen en voorzieningen voor de VRI’s. De maatregelen zorgen ervoor dat de levensduur van de wegen wordt verlengd en er een goede kwaliteit wordt geboden aan de weggebruiker. Het werk is in 2023 aanbesteed en zijn de eerste deelopdrachten uitgevoerd. Op onder meer de Stoutenburgerlaan en de Gasthuislaan en de kruising Ringweg Randenbroek-Heiligenbergerweg kunnen weggebruikers weer comfortabel en veilig op pad. Aan het nieuwe asfalt zijn hoge duurzaamheidseisen verbonden om de milieuimpact beperkt te houden.

Herinrichting Liendert
Het meerjarenuitvoeringsprogramma openbare ruimte geeft een overzicht o.a. de geplande herinrichtingen . Een voorbeeld van een dergelijke herinrichting van de openbare ruimte is de wijk Liendert. In de komende jaren zullen hier meerdere herinrichtingsprojecten worden uitgevoerd in de (groene) hoofdstructuur en de buurten van deze wijk. Als voorbereiding hierop is in 2023 een visie op de openbare ruimte opgesteld als kader voor de verschillende deelprojecten. De visie is een uitwerking van het wijkperspectief en het omgevingsprogramma Liendert.
Gestart is met het eerste deelproject, namelijk De Horsten, waar de buitenruimte rondom de flats in zeer slechte staat is. In 2023 is een voorlopig ontwerp gemaakt, gericht op een prettige, groene buitenruimte, met parkeer- en speelplaatsen. Uitvoering van dit plan moet in 2024 starten.

Bestrijding van de Japanse Duizendknoop
In 2023 is 1.730 m2 op 37 locaties met Japanse Duizendknoop afgegraven en de grond gereinigd. Dit is slechts een deel van de plekken met Duizendknoop. Gekozen wordt voor plekken waar de kans op verspreiding het grootst is. Er wordt geen grond afgegraven als daardoor bomen in op bij de locatie beschadigd raken.
De beschikbare middelen zijn de grootste beperking. Conform het beleid van de Bodemkwaliteitsnota mag grond van ‘industriekwaliteit’ niet meer worden gebruikt. Dit betekent bij het afgraven van grond dat meer grond dan voorheen moet worden afgevoerd.

Crematorium en Begraafplaatsen Amersfoort
Er is veel aandacht geschonken aan het wegwerken van onderhoudsachterstanden, met name in de gebouwen, maar ook van het onderhoud van bomen op de begraafplaats (veiligheid). In de gebouwen is veel meubilair vervangen, dat afgeschreven en verouderd was.
Bij de parkeerplaats is een servicepunt gerealiseerd voor rolstoelen en kruiwagens.
Voorts is er een nieuw veld aangelegd voor asbestemmingen, het zogenaamde Vogelveld.