5.1 Financiën en belastingen

Algemeen
Per saldo leiden de gemeentefondscirculaires tot een positief effect op de jaarrekening 2023 van € 9,3 miljoen. In de Zomerrapportage gingen we uit van een, per saldo, nadeel van   € 1,7 miljoen. Het verschil wordt met name verklaard door de taakmutaties uit de decembercirculaire 2023, en de accresontwikkeling.
Uitsluitend het accres uit de meicirculaire 2022 is meegenomen in de begroting voor 2023. De accressen uit de later uitgekomen septembercirculaire 2022, meicirculaire 2023 en septembercirculaire 2023 zijn dus niet in de begroting verwerkt voor 2023. In de decembercirculaire vindt geen bijstelling van de accressen plaats.
Hieronder verklaren we de stijging van € 9,3 miljoen.

Accres (september 2022 & mei 2023 & september 2023)
Het accres van het gemeentefonds kent in de septembercirculaire 2022, de meicirculaire 2023 en de septembercirculaire 2023 een positieve ontwikkeling voor Amersfoort, ter grootte van ongeveer € 5,1 miljoen. De stijging komt door de compensatie voor de loon- en prijsontwikkelingen vanuit het Rijk.

Afrekening oude jaren 2020, 2021 en 2022
Het voordeel komt voort uit de nabetaling over 2020, 2021 en 2022. Het betreffen bedragen respectievelijk € 263.846, € 24.430 en € 94.977.

Taakmutaties decembercirculaire 2023
De baten van deze taakmutaties uit de decembercirculaire 2023 staan in programma 5.1; de eventuele bijbehorende lasten zijn in de betreffende (deel)programma's opgenomen.
Onderstaand de taakmutaties uit de decembercirculaire 2023.
Benodigde taakmutaties
1.2 Ruimtelijke ontwikkeling
Invoeringskosten Omgevingswet                          € 0,7 miljoen
2.1 Sociaal domein
Energietoelage                                                  € 5,5 miljoen
Meerkosten Oekraïne Sociaal Domein                  € 0,1 miljoen
Maatschappelijke begeleiding                            € 0,1 miljoen
Sectorale ontwikkelpanden                                € 0,2 miljoen
Diverse kleine mutaties                                    € 0,1 miljoen

Actualisatie maatstaven
Bij het opstellen van de begroting 2023 in mei 2022 is uitgegaan van de, op dat moment, meest actuele prognosegegevens over de maatstaven: dit waren de gegevens over 2021. In de uiteindelijke berekeningen van het Rijk zijn alle maatstaven geactualiseerd. Wij stellen deze niet tussentijds bij. Dit leidt tot een tegenvaller van € 5.000.000 in de jaarrekening 2023.
Het overgrote deel van dit bedrag wordt verklaard door de maatstaf 'huishoudens met laag inkomen'. Deze maatstaf is zeer volatiel. In november 2023 heeft het ministerie de aantallen van deze nieuwe maatstaf naar beneden bijgesteld. Dit aantal is lager dan waar wij bij het opstellen van de Begroting 2023-2026 vanuit zijn gegaan.

Herrekening  jeugdmiddelen
In de meicirculaire 2022 heeft het Rijk aangegeven hoe we de middelen voor Jeugdzorg moeten verwerken. In verband hiermee is een negatief bedrag meegenomen in het verwachte bedrag dat we vanuit het Gemeentefonds krijgen. Dit is derhalve ook meegenomen in de Begroting 2023-2026.
Deze korting is in de daadwerkelijke uitbetaling van het Rijk niet gerealiseerd. Voor dit onderwerp hebben wij dus meer ontvangen dan op voorhand begroot.

Hogere uitvoeringskosten belastingen
De uitvoeringskosten voor de belastingen zijn € 402.000 hoger dan begroot. Dit wordt grotendeels veroorzaakt door de kosten verbonden aan het beantwoorden van de circa 5.500 bezwaarschriften tegen de aanslagen Onroerende Zaak belasting. Dit was een verdrievoudiging ten opzichte van 2022. Extra inhuur van externe medewerkers was hiervoor noodzakelijk. Dit is € 110.000 meer dan in de Zomerrapportage 2023 aan de orde is gesteld.

Hogere baten belastingen
In 2023 is voor alle belastingen een hogere opbrengst gerealiseerd dan verwacht. Dit zijn in verhouding tot de totale opbrengst per belasting geringe bedragen en leiden  tot een totaal bedrag van € 740.000.

Hogere rentebaten
Voordeel in de rentebaten door onder andere het aantrekken van een vaste geldlening van € 100 miljoen in 2022 (met name voor de bouw van het Huis van de Stad). Deze rentebaten waren niet begroot, omdat bij het opstellen van de begroting 2023 de marktrente op 0% lag. Echter vanaf medio september 2022 zijn de rentetarieven opgelopen tot inmiddels circa 4%, met als resultaat in 2023 rentebaten.

Interne rekenrente
Het BBV schrijft voor dat bij een grote afwijking het interne rentepercentage (omslagrente) herberekend moet worden. Aangezien onze financieringsbehoefte afwijkt ten opzichte van de begroting, leidt dit tot een daling van het interne rentepercentage van 1% naar 0,2%.
Deze conform BBV verplichte herberekening van de intern toe te rekenen rente leidt tot een nadeel in dit programma. In de beleidsprogramma's is dit een voordeel.

Stelpost loon/prijsbijstelling
Bij het opstellen van de Begroting 2023-2026 is conform de Kadernota 2023-2026 rekening gehouden met een loon/prijsbijstelling van 3,5%. Aanvullend is daar nog 2,5% bijgekomen omdat in de loop van het jaar de lonen en prijzen stegen. Op basis van die 2,5% is een bedrag geraamd op de stelpost van € 8,7 miljoen dat beschikbaar is voor de extra loon/prijsbijstellingen. Bij het verdelen van de stelpost over de programma’s in 2023 bleek het te verdelen bedrag lager uit te vallen (€ 7,3 miljoen). Per saldo resteert hierdoor eind 2023 op de stelpost een bedrag van € 1,4 miljoen.

Stelpost kapitaallasten

In de Jaarrekening 2022 is aangegeven dat in 2022 diverse investeringen zijn vertraagd waardoor de hieraan verbonden kapitaallasten niet in 2023 starten maar later. Als gevolg hiervan vielen de kapitaallasten in 2023 per saldo € 0,7 miljoen lager uit dan begroot. Dit voordeel is conform bestendige lijn op een stelpost opgenomen. In 2023 is verder geen gebruik gemaakt van de middelen op deze stelpost waardoor een voordeel is ontstaan van € 0,7 miljoen.

Reserve stedelijke voorzieningen
In de begroting 2023 is rekening gehouden met een onttrekking aan de reserve Stedelijke voorzieningen van € 360.000 ter dekking van de kosten Goed op Weg - Korte Termijn Aanpak 2021-2024. De werkelijke kosten 2023 bedroegen € 247.850, waardoor er € 112.150 minder is onttrokken aan de reserve.